ដោយ វិជ័យ អានន្ទ
2012-07-27
ការមិនសូវយកចិត្តទុកដាក់របស់តុលាការក្នុងការស្វែងរក យុត្តិធម៌ជូនប្រជាពលរដ្ឋដែលរងគ្រោះក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវអង្គការសង្គមស៊ីវិលក្នុងស្រុក និងអន្តរជាតិ រិះគន់ថា ប្រទេសកម្ពុជា ជាប្រទេសដែលពុំសូវមានយុត្តិធម៌ ហើយជាប្រទេសយកចិត្តទុកដាក់តិចតួចក្នុងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។ការអើពើតិចតួចរបស់តុលាការលើការស្វែងរកយុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះ នេះ ត្រូវសង្គមស៊ីវិលទាំងនោះរិះគន់ថា តុលាការមិនឯករាជ្យ តុលាការមានភាពលំអៀង ឬអគតិ។ តើអ្វីទៅ ដែលហៅថា អគតិ ឬភាពលំអៀង? តើអគតិនោះមានប៉ុន្មានប្រភេទ? តើភាពលំអៀងនាំឲ្យមានផលប៉ះពាល់អ្វីខ្លះដល់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុង សង្គម?
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ (Human Rights Watch) បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍មួយ កាលពីថ្ងៃទី១៨ កក្កដា បង្ហាញថា ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងរយៈកាលបីខែកន្លងមកនេះ មានបញ្ហាអយុត្តិធម៌ជាច្រើនកើតឡើង។
បញ្ហាទាំងនោះរួមមាន ការបាញ់សម្លាប់សកម្មជនការពារបរិស្ថាន នៅខេត្តកោះកុង។ ការបាញ់សម្លាប់កុមារី ហេង ចន្ថា ក្នុងករណីចុះបង្ក្រាបជម្លោះដីធ្លី នៅភូមិប្រម៉ា ឃុំកំពង់ដំរី ស្រុកឆ្លូង ខេត្តក្រចេះ។ ករណីបាញ់កម្មការិនី ដោយអតីតអភិបាលក្រុងបាវិត លោក ឈូក បណ្ឌិត និងករណីចាប់ខ្លួនលោក ម៉ម សូណង់ដូ នាយកវិទ្យុសំបុកឃ្មុំ និងប្រធានអ្នកប្រជាធិបតេយ្យជាដើម។
ករណីទាំងនេះត្រូវអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិមួយនេះ បង្ហាញថា តុលាការមិនបានបើកឲ្យមានការស៊ើបអង្កេតឲ្យបានត្រឹមត្រូវ និងស្វែងរកយុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះទាំងនោះឡើយ។ ការដែលតុលាការមិនអាចស្វែងរកយុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះទាំងនោះបាន ត្រូវអង្គការសង្គមស៊ីវិលរិះគន់ថា តុលាការមានភាពលំអៀង ឬអគតិ។
សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកសាសនា នៃពុទ្ធិកសាកលវិទ្យាល័យព្រះសីហនុរាជ និងជាជំនួយការប្រធានរាជបណ្ឌិតសភា លោកបណ្ឌិត សួន ឱសថ ពន្យល់ថា ពាក្យលំអៀង និងពាក្យអគតិ គឺមានអត្ថន័យដូចគ្នា ហើយពាក្យនេះត្រូវលោកឲ្យនិយមន័យថា ដំណើរនៃគំនិតដែលមិននៅកណ្ដាល ឬគំនិតមិនត្រឹមត្រូវតាមអនាគតិ។
លោកបណ្ឌិត សួន ឱសថ មានប្រសាសន៍ថា អគតិ ឬភាពលំអៀងនេះ ដែលជាមូលហេតុដ៏ចម្បងនាំឲ្យកើតមានភាពអយុត្តិធម៌នៅក្នុងសង្គម។ ដូច្នេះ បើសិនចង់ឲ្យសង្គមមួយមានភាពយុត្តិធម៌ មនុស្សក្នុងសង្គមនោះត្រូវលះបង់នូវអគតិចេញ។ លោកថ្លែងបន្តថា មូលហេតុដែលនាំឲ្យកើតភាពលំអៀងមាន៤។ ទី១ លំអៀងដោយសេចក្ដីស្រលាញ់។ ទី២ លំអៀងព្រោះសេចក្ដីស្អប់។ ទី៣ លំអៀងព្រោះភាពភ័យខ្លាច និងទី៤ លំអៀងព្រោះសេចក្ដីល្ងង់។
លោក សួន ឱសថ ពន្យល់ថា អំពើវិនិច្ឆ័យ ឬអំពើនៃការកាត់សេចក្ដីទាំងឡាយណាដែលមិនផ្អែកលើគោលការណ៍ច្បាប់ ឬភាពត្រឹមត្រូវយុត្តិធម៌ គឺផ្អែកលើគោលការណ៍នៃសេចក្ដីស្រលាញ់របស់យើងម្នាក់ៗជាធំ អំពើនោះគេហៅថា លំអៀងដោយសេចក្ដីស្រលាញ់។
ឧទាហរណ៍ មនុស្សដែលយើងស្រលាញ់ ទៅប្រព្រឹត្តអំពើល្មើសច្បាប់ ឬអំពើបំពានលើអ្នកដទៃ នៅពេលគេយកមនុស្សដែលយើងស្រលាញ់មកឲ្យយើងវិនិច្ឆ័យ យើងមិនផ្អែកលើអំពើរបស់មនុស្សដែលយើងស្រលាញ់បានប្រព្រឹត្ត តែយើងបែរជាផ្អែកលើក្ដីស្រលាញ់របស់យើងទៅវិនិច្ឆ័យឲ្យបុគ្គលនោះ ឈ្នះក្ដីទៅវិញ អំពើបែបនេះគេហៅថា លំអៀងដោយសេចក្ដីស្រលាញ់៖ «ស្រលាញ់ ទៅលើភាគីណាហើយ ឲ្យភាគីនោះឈ្នះ ទោះបីជាភាគីនោះអនុវត្តខុស ឬអនុវត្តមិនត្រឹមត្រូវ ល្មើសទៅច្បាប់ ឬល្មើសទៅក្នុងសីលធម៌ណាមួយហើយ ក៏នៅតែឲ្យបុគ្គលនោះឈ្នះ ឬបុគ្គលនោះត្រូវ នេះហើយហៅថាលំអៀងព្រោះស្រលាញ់»។
មួយវិញទៀត លំអៀងដោយសេចក្ដីស្អប់ មានន័យថា បុគ្គលដែលធ្លាប់ធ្វើឲ្យយើងអាក់អន់ចិត្តនាពេលកន្លងមក នៅពេលបុគ្គលនោះប្រព្រឹត្តត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ ប៉ុន្តែបុគ្គលនោះត្រូវអ្នកដទៃបង្កាច់បង្ខូច ហើយគេយករឿងរបស់បុគ្គលនោះឲ្យយើងវិនិច្ឆ័យ យើងមិនផ្អែកលើទង្វើរបស់បុគ្គលនោះបានប្រព្រឹត្តិមកវិនិច្ឆ័យ តែយើងបែរជាយកគំនុំរបស់យើងទៅវិនិច្ឆ័យបុគ្គលនោះ ហើយឲ្យកាត់សេចក្ដីឲ្យមនុស្សជាទីសម្អប់របស់យើងនោះចាញ់ក្ដីទៅ វិញ។ ទង្វើបែបនេះគេឲ្យឈ្មោះថាលំអៀងដោយសេចក្ដីស្អប់៖ «ទោសាគតិ លំអៀងព្រោះស្អប់ តែលំអៀងព្រោះស្អប់ហ្នឹង កាលណាបើគេយករឿងក្ដីទៅឲ្យជួយដោះស្រាយបញ្ហានេះហើយ កាលណាបើឃើញភាគីណាមួយ ដែលធ្លាប់មានទំនាស់មកឲ្យដោះស្រាយ មិនចង់ឲ្យបុគ្គលនោះរួចពីបញ្ហាវិវាទនោះទេ ទោះបីជាបុគ្គលនោះត្រូវក៏ដោយ ក៏ឲ្យបុគ្គលដែលខ្លួនសម្គាល់ថាស្អប់ហ្នឹង ឲ្យខុសដែរ ឬក៏ឲ្យទទួលនូវទោសដែរ»។
រីឯលំអៀងដោយភាពភ័យខ្លាច គឺជាអំពើវិនិច្ឆ័យទាំងឡាយ ដែលផ្អែកលើគោលការណ៍ភ័យខ្លាចរបស់យើងជាធំ ដោយយើងមិនយកអំពើខុស ឬត្រូវរបស់បុគ្គលដែលបានប្រព្រឹត្តមកវិនិច្ឆ័យតាមគោលការណ៍ច្បាប់។
តួយ៉ាងមន្ត្រីមានបុណ្យស័ក្ដិធំ បំពានប្រជាពលរដ្ឋតូចតាច តុលាការមានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការចាប់បុគ្គលនោះ តែតុលាការមិនហ៊ានចាប់បុគ្គលនោះ អំពើបែបនេះគេហៅថា លំអៀងដោយភាពភ័យខ្លាច៖ «លំអៀងព្រោះភ័យខ្លាចនេះ គេហៅថា ភយាគតិ កាលណាបើឃើញអ្នកវិវាទហ្នឹងមក គេមកប្ដឹងយើង ហើយមានភាគីណាមួយគេមានអំណាច គេមានលុយកាក់ ខ្លាចនូវបុណ្យស័ក្ដិខ្លាចនូវអំណាចរបស់គេ ក៏ចេះតែវិនិច្ឆ័យទៅ ឲ្យអ្នកមានអំណាច ឲ្យអ្នកមានលុយកាក់នោះឈ្នះ ហើយឲ្យអ្នកមិនមានអំណាច មិនមានលុយកាក់នោះចាញ់»។
ចំណែកលំអៀងដោយសេចក្ដីល្ងង់ខ្លៅ សំដៅដល់បុគ្គលខ្វះចំណេះដឹងគ្រប់គ្រាន់ ទៅកាន់កាប់កិច្ចការធ្វើជាអ្នកវិនិច្ឆ័យទោសឲ្យអ្នកដទៃ។ ហើយការវិនិច្ឆ័យនោះមិនមានភាពយុត្តិធម៌ និងត្រឹមត្រូវដោយសារការខ្វះចំណេះដឹងនោះ។ អំពើបែបនេះ គេហៅថា លំអៀងដោយសេចក្ដីល្ងង់ខ្លៅ៖ «លំអៀងព្រោះវង្វេង ឬលំអៀងព្រោះសេចក្ដីល្ងង់ខ្លៅ ហៅថាមោហាគតិ សំដៅទៅភាគីដោះស្រាយកាលណាបើខ្លួនមិនចេះចាំក្បួនច្បាប់ ឬក៏បទបញ្ញត្តិផ្សេងៗ ហើយវិនិច្ឆ័យទោសផ្សេងៗដោយខ្វះចំណេះដឹងនោះ ហើយក៏ចេះតែវិនិច្ឆ័យទៅ ឲ្យឈ្នះអ្នកនេះ ឲ្យឈ្នះអ្នកនោះទៅ មិនដឹងយ៉ាងហ្នឹង ហៅថាលំអៀងព្រោះល្ងង់»។
លោកបណ្ឌិត សួន ឱសថ អះអាងថា អគតិទាំង៤ នេះហើយ ដែលជាមេជាប្រភពនាំឲ្យកើតមានបញ្ហាអយុត្តិធម៌ក្នុងសង្គម។ លោកថ្លែងបន្តថា បើសិនចង់ឲ្យមានភាពយុត្តិធម៌ បុគ្គលនីមួយៗត្រូវធ្វើយ៉ាងណាកាត់បន្ថយអគតិទាំង៤យ៉ាងនេះចេញ ពុំនោះទេប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅក្នុងសង្គមនោះ នឹងត្រូវរងទុក្ខលំបាកដោយអំពើអយុត្តិធម៌ទាំងនោះជាក់ជាពុំខាន៕
No comments:
Post a Comment